Athens Photo Festival 13 @ Τεχνόπολις

Θυμάμαι ακόμα ξεκάθαρα την εποχή εκείνη - όχι πολύ παλιά - που θεωρούσα τη φωτογραφία περισσότερο χόμπι και δημοσιογραφική απεικόνιση παρά τέχνη, που θύμωνα μάλιστα συχνά με ανθρώπους που θεωρούσαν τους εαυτούς τους καλλιτέχνες απλά και μόνο επειδή έβγαζαν φωτογραφίες. Τότε η φωτογραφία μου φαινόταν κάτι εύκολο και μάλλον α-νόητο και στο μυαλό μου είχα την τέχνη ως κάτι κοπιαστικό και δύσκολο, που απαιτούσε οπωσδήποτε αφοσίωση και χρόνο από τη μεριά του δημιουργού, για να προσφέρει στο θεατή αισθητική απόλαυση αλλά και βαθύτερη κατανόηση στα μυστήρια της ζωής.

Διαπιστώνω τώρα ότι τα έργα τέχνης που με αγγίζουν περισσότερο είναι συνήθως φωτογραφίες. Και έτσι σήμερα, στο Athens Photo Festival στην Τεχνόπολη είχα περισσότερες από μία αφορμές για να συγκινηθώ, να προβληματιστώ, ακόμα και να θυμώσω. Η φετινή είναι η 13η διοργάνωση του κορυφαίου φεστιβάλ φωτογραφίας της νοτιοανατολικής Ευρώπης και ενός από τα πέντε παλαιότερα στον κόσμο και περιλαμβάνει, όπως πάντα, εκθέσεις φωτογραφίας από έλληνες και ξένους καλλιτέχνες καθώς και παράλληλες δράσεις και εκδηλώσεις σε διάφορους χώρους της Αθήνας.

Στον ατμοσφαιρικό και ήδη συναισθηματικά φορτισμένο χώρο της Τεχνόπολης σε υποδέχεται αρχικά η αίθουσα με τους νέους έλληνες φωτογράφους. Η Δάφνη Μελίδου με το Myths απεικονίζει αστικά τοπία του Καναδά και ''σκηνοθετεί'' μια αποστασιοποιημένη γυναικεία μορφή σαν σε αποσπασματικά πλάνα από κινηματογραφική ταινία του David Lynch.

 Το ίδιο κάνει και η Αναστασία Βασιλακοπούλου στο State of Mind, όπου οι ήρωές της μοιάζουν ψυχικά αποκομμένοι από το περιβάλλον τους, αφήνουν τις κινήσεις τους στη μέση και απουσιάζουν από την ίδια τους τη ζωή, σα να βρίσκονται παγιδευμένοι σε κάποια ταινία του περίφημου πια greek weird wave.

H Mαρίλη Κωνσταντινοπούλου τονίζει περισσότερο το τοπίο - ένα τοπίο όμορφο, αλλά ταυτόχρονα απειλητικό και τρομακτικό - στο Au Bout du Monde, όπου πρωταγωνιστεί ένα παραθαλλάσιο χωριό της νότιας Γαλλίας με μεγάλη κοινότητα προσφύγων εργατών στην ακμάζουσα τότε βιομηχανία άλατος.

Ο Στέλιος Καλλινίκου πάλι παραθέτει μια σειρά εντυπωσιακών πορτρέτων (που μοιάζουν με πίνακες ζωγραφικής) νεαρών μαθητών σε μια σχολή πυγμαχίας στο Λονδίνο. Αυτοί οι τύποι δεν είναι κακοί, ούτε καλοί, λέει το project του (No good guys - No bad guys), είναι απλά παιδιά με αντίπαλο την ίδια τη ζωή.

Στην αίθουσα με τους παλιούς φούρνους φωταερίου, η έκθεση του Augustin Rebetez από την Eλβετία με τίτλο Blanco.Vision of Blindness σε γραπώνει καταρχήν από το λαιμό με το εισαγωγικό της κείμενο, τόσο έντονο και λυρικό, που θέλεις να βγάλεις το μπλοκάκι σου από την τσάντα και να το αντιγράψεις ολόκληρο. ''Είμαστε φαντάσματα και προσπαθούμε να γίνουμε ορατοί'', λέει. ''Γιατρευόμαστε με μικρές πληγές. Με θραύσματα. Τρεφόμαστε από αυτόματο μηχάνημα. Η τέχνη μας είναι μηχανοκίνητη και καταβροχθίζει κηροζίνη....Είμαστε ένα αρχιπέλαγος. Μια παρέλαση από αρρώστιες....Κλαίμε και από τα μάτια μας τρέχουν σταλακτίτες. Προκαλούμε ατυχήματα...Και σε ό,τι ρίξουμε το βλέμμα μας, μας γραπώνει....'' Kαι τα έργα της είναι αρκούντως σκοτεινά, ερεθιστικά και goth, μαύρες γάτες και φλογισμένα σπίτια και ασπρόμαυρα συμπλέγματα ανθρώπων, η πιο ροκ μάλλον ενότητα της διοργάνωσης.

Και αν και η έκθεση είναι ήδη αρκετά δυνατή, δεν έχουμε ακόμα αγγίξει την ψυχή της, δεν έχουμε ακόμα φτάσει στα πιο συγκλονιστικά της κομμάτια. Aυτά βρίσκονται ένα κτίριο πιο πέρα, με το Fake holidays του αυστριακού Reiner Riedler, ενός ντοκιμαντερίστα φωτογράφου, που απεικονίζει με χιούμορ και κυνισμό πλαστούς παραδείσους σε όλο τον κόσμο, υπερμεγέθεις Disneyland, όπου οι άνθρωποι σωρρεύονται στις διακοπές τους για να διασκεδάσουν με τρόπο fast food. Οι φωτογραφίες του είναι μεγάλες, υπερφωτισμένες και με ενοχλητικά έντονα χρώματα, που μοιάζουν κάθε άλλο παρά φυσικά. Και, παρόλο που μου προξενούν αρχικά μια έντονη δυσαρέσκεια, στη συνέχεια κάθομαι και τις χαζεύω ώρες, σα να μη μπορώ να ξεκολλήσω από μπροστά τους.

Δε μπορώ να ξεκολλήσω ούτε από το Here to Stay του γάλλου Cedric Delsaux, στον πάνω όροφο του ίδιου κτιρίου. Οι δικές του φωτογραφίες είναι καθαρές, υπνωτιστικές και ηρεμιστικές στο μάτι, αν και στην πραγματικότητα απεικονίζουν σκληρές όψεις της καθημερινότητας, κοτοπουλάκια στοιβαγμένα σε κουτιά σα λεμόνια, εγκαταλελειμένα βιομηχανικά τοπία, νεκροταφεία αυτοκινήτων και μικρές κολάσεις εσωτερικού και εξωτερικού χώρου.

Λίγο πιο κάτω ο δανός Jacob Aue Sobol με το Close to you φωτογραφίζει μάλλον μια κοινότητα ρομά, καθώς και ηλικιωμένους ασιάτες, ανθρώπους που ζουν σε υποβαθμισμένα περιβάλλοντα, ωστόσο δείχνουν να χαίρονται τη ζωή και τον έρωτα με έναν τρόπο απενοχοποιημένο, φυσικό και ανάλαφρο.

Το One day in history της νορβηγίδας Andrea Gjestvang είναι μια γροθιά στο στομάχι. Η μέρα αυτή στην ιστορία είναι η 22α Ιουλίου του 2011, όταν 69 νεαρά άτομα εκτελέστηκαν σε μια πολιτική κατασκήνωση στο νησί Ουτόγια της Νορβηγίας από τον ψυχοπαθή Breivik. Περίπου 500 άτομα κατάφεραν να γλιτώσουν από τη σφαγή. Η καλλιτέχνης τράβηξε πορτρέτα αυτών των νέων ένα χρόνο μετά, όταν πια είχαν επιστρέψει στο σπιτικό τους περιβάλλον. Οι φωτογραφίες της δείχνουν όμορφα, θλιμμένα πρόσωπα αγοριών και κοριτσιών, που έχουν τραυματιστεί σωματικά και ψυχικά, που δε μπορούν πια να κοιμηθούν τη νύχτα, που πάσχουν από μετατραυματικό στρες και έχουν χάσει τους φίλους τους. Στέκομαι ώρα μπροστά σε μια φωτογραφία ενός νεανικού χεριού με τατουάζ. ''One week last summer'' γράφει.
Θυμάμαι ότι, όταν έμαθα το γεγονός, ήμουν κι εγώ σε διακοπές στην Κροατία, είχαμε μόλις φάει πρωινό και είχαμε μπει στο τουριστικό μας πούλμαν για την πρωινή μας ξενάγηση. Στην αρχή οι ειδήσεις που μαθαίναμε ήταν συγκεχυμένες και ασαφείς, μιλούσαν για αιματοχυσία στο Όσλο, για τρομοκρατικό χτύπημα με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Κι εγώ στο Όσλο είχα φίλους κι έναν μεγάλο έρωτα, εγώ εκεί είχα ποτίσει με τα δάκρυά μου τα σεντόνια δυο ξενοδοχείων, δε μπορούσα να πιστέψω ότι η πόλη της αγάπης μου, η χώρα της αγάπης μου είχε τώρα πνιγεί στο αθώο αίμα.

Και αν το One day in history είναι γροθιά στο στομάχι, τότε το Ιntented Consequences στη διπλανή αίθουσα (back to back) είναι πραγματικό μαρτύριο. Ο αμερικανός Jonathan Torgovnik ταξίδεψε μέσα σε μια τριετία αρκετές φορές στη Ρουάντα για να φωτογραφίσει και να πάρει συνεντεύξεις από γυναίκες που βιάστηκαν από εθνοφρουρούς, κατά τη διάρκεια του αιματηρού εμφύλιου που συγκλόνισε τη χώρα από το 1990 ως το 1993 και αναγκάστηκαν στη συνέχεια να γεννήσουν τα παιδιά τους, τους καρπούς του βιασμού τους. Οι γυναίκες αυτές είδαν στις περισσότερες περιπτώσεις ολόκληρη την οικογένειά τους να σφαγιάζεται μπροστά τους, βιάστηκαν ομαδικά και επανειλλημένως από τους αντάρτες, (αλλά κάποιες και στα στρατόπεδα προσφύγων, όπου κατέφυγαν αργότερα για προστασία), έμειναν ανάπηρες, κόλλησαν Aids και έφεραν στον κόσμο παιδιά που δυσκολεύονται να αγαπήσουν, μερικά από τα οποία είναι επίσης οροθετικά. Οι ιστορίες τους είναι συγκλονιστικές και σε γεμίζουν θλίψη και θυμό για τα όρια της κτηνωδίας στα οποία μπορεί να φτάσει ένα ανθρώπινο ον.

Για να σταματήσω να κλαίω, επιστρέφω στην προηγούμενη, νορβηγική αίθουσα, όπου δίπλα στην τραγωδία της Ουτόγια, φιλοξενείται και η πανέμορφη έκθεση Echoes της Hebe Robinson. Γύρω στα 1950, οι κάτοικοι ενός απομακρυσμένου ψαροχωρίου της Νορβηγίας εισέπραξαν από την κυβέρνηση χρήματα για να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να εγκατασταθούν σε πιο κεντρικές περιοχές, προκειμένου το Lofoten, το χωριό τους, να εκσυγχρονιστεί. Επίσης δεσμεύτηκαν να μην επιστρέψουν ξανά. Η καλλιτέχνης επιστρέφει ιστορικές φωτογραφίες στα μέρη που τραβήχτηκαν αρχικά, συνδέοντας έτσι το παρελθόν με το παρόν, δείχνοντας με τον όμορφο και ευρηματικό της τρόπο ότι ο άνθρωπος στοιχειώνει τους τόπους που έζησε τόσο με την παρουσία του όσο και με την απουσία του, ότι τα βήματά του είναι ακόμα νωπά στο χιόνι και μια χειρονομία αγάπης ενός ηλικιωμένου ζευγαριού μπροστά στο σπίτι του αφήνει τα ίχνη του στο χώμα, ακόμα και αν το ζευγάρι είναι πια νεκρό, το σπίτι ισοπεδωμένο.

Γιατί, ναι. ''Είμαστε φαντάσματα. Προσπαθούμε να γίνουμε ορατοί.....Πιστεύουμε στις σκιές και στους ψιθύρους....Έχουμε δέκα ζωές.....Αν τα όνειρά μας κυλήσουν στην ομπρέλα σας, τότε ο καιρός είναι καλός.''


(Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 20 Νοεμβρίου 2013. Περισσότερες πληροφορίες για τους χώρους, αλλά και τις λοιπές δράσεις στο site : www.photofestival.gr)

To μικρό Παρίσι των Αθηνών

To ''Μικρό Παρίσι των Αθηνών'' είναι ένα καινούριο φεστιβάλ πόλης από την Athens Art Network. Mε διάρκεια ακριβώς μιας εβδομάδας (9 με 16 Οκτωβρίου 2013), έλαβε χώρα σε δρόμους στο κέντρο της Αθήνας με γαλλικά ονόματα, με στόχο να ξαναζωντανέψει παρηκμασμένες περιοχές και να φέρει κόσμο σε μέρη που συνήθως δε προτιμώνται για βόλτες.

Αν και είχε ένα αρκετά ενδιαφέρον πρόγραμμα με ποικίλες μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις, performances και ομιλίες, εγώ επέλεξα να δω μονάχα το εικαστικό κομμάτι του, που τελικά αποδείχτηκε αρκετά φτωχικό. Και αν τα ίδια τα έργα δεν ήταν απόλυτα επιτυχημένα, η επίσκεψη και μόνο στο πανέμορφο κτίριο της Φίνος Φιλμ, επί της οδού Χίου, άξιζε πραγματικά τον κόπο.

 Λίγο πιο πάνω από το σταθμό του μετρό του Μεταξουργείου, πολύ κοντά στην ήσυχη πλατεία του Αγίου Παύλου, βρίσκεται αυτό το κτίριο-διαμάντι με τα σκαλιστά ταβάνια, τις ξύλινες σκάλες (που τρίζουν γλυκά σε κάθε σου βήμα) και τις μνήμες από την απίστευτη κινηματογραφική ιστορία που κουβαλάει.

Οι πίνακες της Μαρίβας Ζαχάρωφ με έκαναν να κοντοσταθώ αρκετή ώρα μπροστά τους

ενώ ειδική μνεία αξίζει και η βιντεοεγκατάσταση της Elena Pili ''Freak out'', όπου η καλλιτέχνις είχε στήσει στον τοίχο ένα ξέστρωτο κρεβάτι, πάνω στο οποίο - και με συνοδεία εκκωφαντικής μουσικής - προβάλλονταν διαρκώς ανησυχητικές εικόνες της καθημερινότητάς μας (κυρίως σκηνές αστυνομικής βίας), εν είδει εφιάλτη.

Bγαίνω από το κτίριο αναρωτώμενη πώς είναι δυνατόν τέτοιοι αρχιτεκτονικοί θησαυροί να μένουν ανεκμετάλλευτοι από το ελληνικό κράτος και περπατώ την Καρόλου, τη Μαιζώνος και τη Φαβιέρου προς την Ομόνοια, προκειμένου να δω και τα υπόλοιπα έργα (στο Εθνικό Ωδείο και στη βιτρίνα της ΕΡΓΟΣΕ). Και, όπως πάντα, ο δρόμος με παρασύρει. Η μέρα είναι γλυκιά και ζεστή, ο ήλιος ακόμα δεν έχει δύσει κι εγώ φωτογραφίζω ξενοδοχεία (κλειστά ή εν ενεργεία), γκράφιτι, παρατημένα κτίρια που πιάνουν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα με τις πινακίδες των προηγούμενων καταστημάτων τους ακόμα αναρτημένες, πολυκατοικίες και νυχτερινά κέντρα.

Και, αν και νιώθω ελαφρώς εξαπατημένη από το εικαστικό κομμάτι της διοργάνωσης, δε μπορώ να μη παραδεχτώ πως ο πραγματικός στόχος του φεστιβάλ σε μένα τουλάχιστον επετεύχθη. Όχι μόνο βάδισα σε δρόμους που αλλιώς μάλλον δε θα έπαιρνα ποτέ, αλλά και παρατηρώντας τους εξονυχιστικά, ανακάλυψα πόσο παράδοξα όμορφοι είναι. Και υποσχέθηκα στον εαυτό μου να τους περπατώ από δω και πέρα συχνότερα...

ReMap KM 4

Το ReMapKM είναι μια διεθνής πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης, που, από το 2007 και μετά, λαμβάνει χώρα κάθε δυο χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του Μεταξουργείου και του Κεραμεικού, με σκοπό να φέρει κοντά καλλιτέχνες, κοινό, κατοίκους και εργαζόμενους της περιοχής, αλλά και να ανοίξει στους επισκέπτες χώρους παρατημένους ή σε αχρηστία και να μας προκαλέσει να περπατήσουμε ξανά σε μια γειτονιά παροπλισμένη κι ελαφρώς επικίνδυνη, αλλά εξαιρετικά όμορφη και ενδιαφέρουσα.

Το ReMap 4 είχε τη βάση του, όπως και τις άλλες φορές, σε μια όμορφη αυλίτσα στη Γιατράκου, στολισμένη με γλάστρες και εξοπλισμένη με άνετους μεγάλους πάγκους για ξεκούραση και περισυλλογή. Εδώ μπορούσες να προμηθευτείς το χάρτη με όλα τα σημεία των εκθέσεων, να αφήσεις και να πάρεις βιβλία από την προσωρινή ανταλλακτική βιβλιοθήκη, να χαζέψεις τα σπάνια περιοδικά του Ommu ή να ζητήσεις πληροφορίες.

Ένα από τα βασικά ενδιαφέροντα αυτής της διοργάνωσης είναι ότι ανοίγει στο κοινό κλειστά κτίρια, οπότε οι λάτρεις της αρχιτεκτονικής και των ερειπίων δε μπορεί παρά να τη λατρέψουν.  Η παλιά ''Αστοιβή'' στη Γιατράκου 10 μοιάζει ακόμα έτοιμη να υποδεχτεί έξαλλες νύχτες και το σπιτάκι με την εσωτερική αυλή λίγο πιο πάνω επιδεικνύει περήφανα το πωλητήριό του.

Στον πρώτο όροφο της Κεραμεικού 43 γνωρίζουμε τους Das, ένα γερμανικό συγκρότημα, που, μαζί με την Ειρήνη Μίγκα, έχουν στήσει ένα ''ναό'' στις μπάντες και στο ροκ τρόπο ζωής. Στη μια αίθουσα προβάλλονται βίντεο του συγκροτήματος, ενώ σε ένα άλλο δωμάτιο έχει στηθεί ένα αντίσκηνο με εσώρουχα, άπειρα άδεια κουτάκια μπίρας και υποτιθέμενα αναμνηστικά αντικείμενα.

Στο κτίριο της Kunsthalle βρίσκονται και τα προσωρινά γραφεία του fanzine ''Κυψέλη''

ενώ στη Λεωνίδου 15 οι ''Πέρσες'' καταθέτουν μια από τις πιο συγκλονιστικές μαρτυρίες της διοργάνωσης. Μια βομβαρδισμένη σχολική τάξη, υλικό από τη θεατρική παράσταση του Αισχύλου και τα υπολείμματα του καλλιτεχνικού εργαστηρίου που η ΜΚΟ amaka ''τρέχει'' κάθε εβδομάδα αποκλειστικά με νεαρούς μετανάστες.

Στο ίδιο κτίριο υπάρχει και το Family Dinner του Μιχάλη Καλλιμόπουλου, μια εγκατάσταση που δείχνει τους πολιτικούς μας ως κακομαθημένα παιδιά γύρω από ένα τραπέζι με αρχηγό έναν γκεσταπίτη, καθώς και το λιωμένο σπίτι του Αλέξανδρου Ψυχούλη.

 Συγκολινιστική και η δουλειά των Lab' Bel με τίτλο Metaphoria. Mε βάση το ποιήμα ''Τουρίστες'' του Rui Costa, ενός καλλιτέχνη που είχε αναλάβει αρχικά το project, αλλά στην πορεία πέθανε ξαφνικά και βίαια (βρέθηκε πνιγμένος στον ποταμό Douro), οι συνεργάτες του έχουν στήσει στον τελευταίο όροφο του κτιρίου ένα εφιαλτικό, αλλά όμορφο τοπίο με άδειες κούτες και ηχητικές αναπαραστάσεις του ποιήματος, που οδηγούν σταδιακά τον αναγνώστη σε ένα μπαλκόνι με μαύρα πουλιά στα τζάμια.

Πας να βγεις έξω, αλλά ξαφνικά παρατηρείς ότι το έδαφος είναι σπαρμένο με σπασμένα γυαλιά! Νησίδες από κίτρινο αφρολέξ σε περνάνε πάνω από τον πόνο, αν εξακολουθείς να θες να πειραματιστείς...

 Ύστερα παίρνεις την Ιάσονος, το δρομάκι των οίκων ανοχής και νιώθεις κάπως άβολα μέχρι να βρεις το πρώτο σηματοδοτημένο κτίριο και να κρυφτείς μέσα σε αυτό.

 Now logic must take care of itself διακηρύσσει το ανεξάρτητο project στον τρίτο όροφο του 47, ενώ στο ίδιο κτίριο το Yggdrasil  (το όνομα του δέντρου της ζωής στη σκανδιναβική μυθολογία) είναι μια επίκληση στην καλή τύχη.

 Αλλού ουρές ερπετών βγαίνουν υπαινικτικά από τους τοίχους, ζωγραφιστά μυρμήγκια σκαρφαλώνουν στους βρώμικους τοίχους, γκράφιτι αφιερωμένα στη Γιαγιά Ρομά στολίζουν άδεια οικόπεδα κι ένα παραδοσιακό καφενείο μετατρέπεται σε έναν ελαφρώς παράδοξο κήπο των θαυμάτων.

Και πάντα η πόλη από ψηλά. Από τα παράθυρα των παλιών κτιρίων, τα τριζάτα και επίφοβα πατάρια τους, τα μπαλκόνια τους τα φαγωμένα από την υγρασία. Μια πόλη που ζέχνει κάτουρο και σκουπίδια, μια πόλη γεμάτη πόρνες, μετανάστες και ναρκομανείς. Αλλά και μια πόλη ανοιχτή στον ορίζοντα, με καταπράσινες αυλές, χαμογελαστούς ανθρώπους, γάτες, παιδιά, και τέχνη. Μια πόλη άξια να αγαπηθεί. Για ακόμα μια φορά.

(Το ReMap4 KM ''τρέχει'' ως και τις 30 Σεπτεμβρίου 2013 σε διάφορα κτίρια και οικόπεδα στο Μεταξουργείο και στον Κεραμεικό. Για περισσότερες πληροφορίες : www.remapkm.org )